Η ΕΛΛΑΣ ΕΥΓΝΩΜΟΝΟΥΣΑ. 1821 - 2021 (200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠ' ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ)

 

 Απ’ τα κόκαλα βγαλμένη

ων Ελλήνων τα ιερά,

και σαν πρώτα ανδρειωμένη,

χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!

Η Εκκλησία στην Επανάσταση του 1821

 21 Μαρτίου 2021, Από: Ξανθή Κιούση

Ο ρόλος για την Εκκλησία και τη Χριστιανική θρησκεία στην Επανάσταση του 1821 ήταν καθοριστικής σημασίας. Στον επαναστατικό αγώνα πήρανε μέρος πάρα πολλοί κληρικοί, οι οποίοι δραστηριοποιήθηκαν κυρίως στη Φιλική Εταιρία. Το ελληνικό έθνος ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με την ορθόδοξη χριστιανική πίστη κατά την επανάσταση. Μια από τις φράσεις που εξέφραζαν τον ελληνικό Αγώνα ήταν το «Μάχου Υπέρ Πίστεως και Πατρίδος».

 

Η σύνδεση των Αγωνιστών με την Εκκλησία

Η Επανάσταση του 1821 σηματοδότησε μια νέα εποχή για τον Ελληνικό Έθνος και την Εκκλησία. Η πίστη των αγωνιστών βοήθησε την εκκλησία να σταθεί αντάξια των προσδοκιών τους. Τα μοναστήρια έγιναν κέντρα συγκέντρωσης και φροντίδας των αγωνιστών. Τους τροφοδοτούσαν και αποτελούσαν καταφύγιο για όσους διώκονταν από τους Τούρκους.

 

Από τις πηγές που διασώζονται από το 1821 έως και σήμερα, είναι φανερή η σχέση των αγωνιστών με την εκκλησία και την ορθόδοξη πίστη. Τα παραδείγματα ουκ ολίγα. Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης έκανε επίκληση στον Άγιο Σεραφείμ Λειβαδιάς, για στήριξη στον αγώνα κατά των Τούρκων. Ο  Θεόδωρος Κολοκοτρώνης πέρασε μεγάλες περιόδους νηστείας στο όνομα της Παναγίας. Ο Ανδρέας Μιαούλης με πίστη στον Τίμιο Σταυρό επιχείρησε στην Ύδρα. Συνεπώς, διαπιστώνεται ότι η πίστη τους σε συνάρτηση με την ηρωϊκή τους στάση, οδήγησαν στην απελευθέρωση του ελληνικού έθνους.

 

Επίσης, η εκκλησία αποτέλεσε κινητήριο δύναμη του αντιστασιακού αγώνα, καθώς οι κληρικοί ήταν επικεφαλής των εξεγέρσεων. Συνέστησαν ένοπλα σώματα και θυσιάστηκαν προσωπικά και περιουσιακά για την επανάσταση. Παρά την σημαντική τους δράση, πολλοί από τους κληρικούς έχασαν την ζωή τους στο πεδίο της μάχης και άλλοι βασανίστηκαν από τους Τούρκους. Παρακάτω θα αναφερθούν οι σημαντικότερες προσωπικότητες του κλήρου που έπαιξαν ρόλο στην Ελληνική Επανάσταση.

 

Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’

Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ και οι πιέσεις των Οθωμανών στην Εκκλησία

Ο Γρηγόριος Ε’ χειροτονήθηκε αρχικά Μητροπολίτης Σμύρνης το 1785 και διατέλεσε σπουδαίο φιλανθρωπικό έργο, για το οποίο όμως κατηγορήθηκε. Το 1797 έγινε Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Αναγκάστηκε να παραιτηθεί ύστερα από τις πιέσεις και ρίξεις με τους Οθωμανούς. Μετά από χρόνια, ανέλαβε πάλι την θέση του Πατριάρχη. Παραιτήθηκε όμως εκ νέου το 1808, και μόνασε στο Άγιο Όρος.

 

Λόρδος Βύρων: Ο ρομαντικός ποιητής – σύμβολο του Φιλελληνισμού

Το 1818 ο Ιωάννης Φαρμάκης τον προσέγγισε, προκειμένου να συμμετάσχει στην σύσταση της Φιλικής Εταιρίας. Η Φιλική Εταιρία ως στόχο είχε την έναρξη της επανάστασης. Ο ενθουσιασμός του για αυτή την κίνηση ήταν φανερός όμως αρνήθηκε να γίνει μέλος, λόγω της θέσης του. Εκείνη την χρονιά ανέβηκε για τρίτη φορά στον θρόνο του Πατριαρχείου. Άρχισε όμως να χάνει έδαφος, γιατί το έργο του συνδέθηκε με δύσκολες για τον Ελληνισμό στιγμές. Τα πράγματα χειροτέρεψαν όταν έγινε γνωστό ότι, ύστερα από πιέσεις του σουλτάνου αφόρισε τους επαναστάτες του αγώνα. Η πτώση του ήρθε με την απόφαση του σουλτάνου όπου, τον έπαυσε από Πατριάρχη. Ωστόσο, νωρίτερα όπως γίνεται φανερό και στα Απομνημονεύματα του στρατηγού Μακρυγιάννη, ο Γρηγόριος είχε διασώσει τη μυστικότητα της Φιλικής Εταιρείας σε επικίνδυνες στιγμές.

 

Το τέλος του ήταν βασανιστικό. Σε ηλικία 76 ετών, μεταφέρθηκε στο Φανάρι της Κωνσταντινούπολης όπου απαγχονίστηκε. Εβραίοι αγόρασαν τη σορό του έναντι 800 γροσίων και την πέταξαν στην θάλασσα. Ένας Κεφαλλονίτης καπετάνιος εντόπισε τη σορό και την μετέφερε στην Οδησσό στην Ρωσίας, όπου εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα. Η ταφή του έγινε με ιδιαίτερες τιμές τον Ιούνιο του 1821.

 

 

Παλαιών Πατρών Γερμανός Γ’

Ο επίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός Γ’ ήταν κληρικός και ενεργό μέλος στη Φιλική Εταιρία. Αποτέλεσε εις εκ των ηγετών της Ελληνικής Επανάστασης. Στην αρχή, στη Συνέλευση της Βοστίτσας ήρθε σε σύγκρουση με τον Παπαφλέσσα. Ο Παπαφλέσσας ήθελε να ξεκινήσει άμεσα η Επανάσταση, αλλά ο Παλαιών Πατρών Γερμανός είχε κάποιες ενστάσεις. Φοβόταν ότι δεν ήταν πλήρως έτοιμος ο Ελληνικός λαός προκειμένου να αντιμετωπίσει τους Τούρκους.

 

Παρόλα αυτά, συμφώνησε στην κήρυξη της επανάστασης, την οποία πραγματοποίησε και ο ίδιος στις 25-26 Μαρτίου 1821, στην Πάτρα. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ήταν ο άνθρωπος, ο οποίος μύησε πολλούς κληρικούς, μητροπολίτες και αρχιμανδρίτες στην Φιλική Εταιρία και τον επαναστατικό αγώνα. Ο ίδιος ήταν πολύ ενεργό μέλος του Αγώνα. Πέθανε κατά τη διάρκεια της επανάστασης, στις 30 του Μάη 1826, από επιδημία εξανθηματικού τύφου.

 

Ο Γρηγόριος Δικαίος (Παπαφλέσσας)

Ο Γρηγόριος Δικαίος (Παπαφλέσσας), πρωτοπαλίκαρο της επανάστασης του 1821, ήταν ίσως το πιο τρανταχτό παράδειγμα μαχόμενου κληρικού του Αγώνα. Αποτέλεσε αρχιμανδρίτης και εκτέλεσε ηγετικά καθήκοντα στις δράσεις και την εξάπλωση της Φιλικής Εταιρείας. Συνέπραξε με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στη Συνέλευση της Βοστίτσας, και όρισε την έναρξη της επανάστασης στον Μοριά, στις 25 Μαρτίου 1821. Το 1825 όμως, έπεσε ηρωικά μαχόμενος στη μάχη στο Μανιάκι, κατά των δυνάμεων του Αιγύπτιου στρατηγού Ιμπραήμ. Ο Ιμπραήμ επαίνεσε το θάρρος του.

 

Μητροπολίτης Σάμου Κύριλλος Β’

Ο μητροπολίτης Σάμου Κύριλλος Β’ αποτέλεσε μαθητής του Κοσμά του Αιτωλού. Έγινε μητροπολίτης το 1815 και το 1818 μυήθηκε στην Φιλική Εταιρία. Στάθηκε δίπλα σε πολύ σημαντικά ονόματα αυτής όπως, ο Λυκούργος Λογοθέτης. Επίσης, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην οργάνωση του επαναστατικού αγώνα στο νησί. Στις 8 Μαΐου 1821 ήταν εκείνος, ο  όποιος ευλόγησε την ελληνική σημαία. Χρηματοδότησε τον επαναστατικό αγώνα από το βαλάντιο του και εράνους που έκανε.

 

Ως ιερέας ευλογούσε τους στρατιώτες πριν πάνε στον πόλεμο. Έτσι έκανε και στις 9 Μαΐου 1822 με τον στρατό πριν αποχωρήσει από την Σάμο για τη Χίο. Δεν δίστασε ακόμα ο ίδιος να αναλάβει τα ηνία του επαναστατικού αγώνα, φορώντας φουστανέλα και βαστώντας στα χέρια τα όπλα. Στάθηκε απέναντι στον εχθρό και τον πολέμησε με τιμιότητα και γενναιότητα. Η συνεργασία του μητροπολίτη Κύριλλου Β’ και του Λυκούργου Λογοθέτη αποτέλεσε μία σημαντική πηγή, που δείχνει πως η εκκλησία και η κοινωνία όταν συνεργάζονται, μπορούν να φέρουν ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα, κυρίως όταν υπάρχει τεράστιος κίνδυνος.

 

Το κρυφό σχολειό

Το κρυφό σχολειό αποδίδεται ως επίτευγμα του κλήρου και ορίζεται ως η μυστική εκπαίδευση των ελληνόπουλων κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας από ιερείς και μοναχούς.  Τα παιδιά, όπως πιστεύεται, συνέχισαν να επιμορφώνονται παρά τις δυσκολίες της τουρκικής σκλαβιάς και την ενδεχόμενη παρεμπόδιση της εκπαίδευσης από τους Οθωμανούς.. Το κρυφό σχολειό συντάχθηκε κυρία σε μοναστήρια και σε κάποιες εκκλησίες. Το κρυφό σχολειό χρονικά ορίζεται στην Τουρκοκρατία και την προεπαναστατική περίοδο.

 

 

Η Μεγαλοσύνη των λαών δεν μετριέται με το στρέμμα. 

Με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται και με το αίμα.

Κωστής Παλαμάς