Τετάρτη 8 Ιουνίου 2022

ΟΙ ΚΑΤΑΒΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ


http://paparokades.blogspot.gr

Ωδή α’
Ποντω εκάλυψε Φαραώ συν άρμασιν, ο συντρίβων πολέμους εν υψηλώ βραχίονι, άσωμεν αυτώ, ότι δεδόξασται.

Μετάφραση
Καταπόντισε τον Φαραώ με τα πολεμικά άρματά του ο Κύριος, που συντρίβει τους εχθρούς με το δυνατό του βραχίονα. Ας υμνήσουμε Αυτόν, γιατί μεγάλη η δόξα Του.

Ωδή γ’
Την εξ ύψους δύναμιν τοις Μαθηταίς, Χριστέ, έως αν ενδύσησθε έφης, καθίσατε εν Ιερουσαλήμ, εγώ δε ως εμέ Παράκλητον άλλον, Πνεύμα το εμόν τε και Πατρός αποστελώ, εν ω στερεωθήσεσθε.

Μετάφραση
Στους Μαθητάς σου, Χριστέ, είπες: Να παραμείνετε στην Ιερουσαλήμ έως ότου ενδυθείτε τη δύναμη που θα ‘ρθει από τον Ουρανό. Και εγώ θα σας στείλω άλλο παρηγορητή, όμοιο κατά την ουσία με μένα, το Πνεύμα το Άγιον που είναι και δικό μου και του Πατρός μου, με τη χάρη του οποίου θα στερεωθείτε στην πίστη.

Ωδή δ’
Κατανοών ο Προφήτης, την επ' εσχάτων σου Χριστέ έλευσιν, ανεβόα• την σην εισακήκοα Κυριε δυναστείαν, ότι πάντας του σώσαι, τους χριστούς σου ελήλυθας.

Μετάφραση
Βλέποντας νοερά ο προφήτης, Χριστέ, τον ερχομό Σου στους εσχάτους καιρούς, αναφωνούσε: Άκουσα με προσοχή για τη δύναμη της Θεότητός Σου, Κύριε, το πώς Συ ήρθες στον κόσμο για να σώσεις τους χρισμένους Σου (με το χρίσμα του Αγίου Πνεύματος).

Ωδή ε’
Το δια τον φόβον σου ληφθέν Κυριε, εν γαστρί των Προφητών, και κυηθέν επί της γης πνεύμα σωτηρίας, αποστολικάς καρδίας κτίζει καθαράς, και εν τοις πιστοίς ευθές εγκαινίζεται• φως γαρ και ειρήνη, διότι τα σα προστάγματα.

Μετάφραση
Το Άγιο Πνεύμα που οι προφήτες γεμάτοι από τον προς Σε φόβο έλαβαν στη νοητή κοιλία τους, στο νου τους και απεκάλυψαν σαν με γέννηση στους θνητούς, αυτό που οδηγεί στη σωτηρία, τις καρδιές των Αποστόλων ανακαινίζει και τα βάθη της ψυχής των πιστών, άδολο αυτό, αναγεννά. Διότι εκπληρώνοντας τα προστάγματά σου, Κύριε, έχουμε το Αγ. Πνεύμα που φωτίζει και ειρηνεύει.
Ωδή στ’
Ναυτιών τω σάλω, των βιοτικών μελημάτων, συμπλόοις ποντούμενος αμαρτίαις, και ψυχοφθόρω θηρί προσριπτούμενος, ως ο Ιωνάς Χριστέ βοώ σοι• Εκ θανατηφόρου με βυθού ανάγαγε.

Μετάφραση
Ζαλισμένος από την τρικυμία των βιοτικών φροντίδων και περισπασμών, καταποντισμένος από τις αμαρτίες μου που με συντροφεύουν, κινδυνεύοντας να καταβροχθισθώ από το ψυχοφθόρο θηρίο, το Διάβολο, σαν τον Ιωνά, από τα βάθη της καρδιάς μου αναφωνώ σε Σένα Χριστέ, από το θανατηφόρο βυθό βγάλε με έξω.

Ωδή ζ’
Οι εν καμίνω του πυρός εμβληθέντες όσιοι Παίδες, το πυρ εις δρόσον μετέβαλον, δια της υμνωδίας, ούτω βοώντες• Ευλογητός ει Κυριε, ο Θεός των Πατέρων ημών.

Μετάφραση
Οι Τρείς όσιοι Παίδες που ρίχτηκαν στο καμίνι της φωτιάς, με την προσευχή τους σε δροσιά μετέβαλαν τη φωτιά της καμίνου, έτσι αναφωνώντας: δοξασμένος είσαι, Κύριε, Συ ο Θεός των Πατέρων μας.


Ωδή η’
Άφλεκτος πυρί εν Σινά προσομιλούσα, βάτος Θεόν εγνώρισε, τω βραδυγλώσσω και δυσήχω Μωσεί και Παίδας ζήλος Θεού, τρεις αναλώτους τω πυρί υμνωδούς έδειξε• Παντα τα έργα τον Κυριον υμνείτε, και υπερυψούτε εις πάντας τους αιώνας.

Μετάφραση
Η βάτος στο Σινά που, μολονότι μέσα στη φωτιά, δεν κατακαιόταν, τον Θεό φανέρωσε στο βραδύγλωσσο και γι’ αυτό δύσκολα ακουόμενο Μωυσή. Και ο ευσεβής προς τον Θεό πόθος τους Τρεις Παίδες άφλεκτους απ’ τη φωτιά διαφύλαξε και γι’ αυτό δοξολογητάς του Θεού ανέδειξε που έψαλλαν: όλα τα δημιουργήματα υμνείτε τον Κύριο, υψώσατε Αυτόν πάνω από κάθε άνθρωπο μεγαλείο αιώνια.

Ωδή θ’
Μη της φθοράς διαπείρα κυοφορήσασα, και παντεχνήμονι Λογω σάρκα δανείσασα, Μήτερ απείρανδρε, Παρθένε Θεοτόκε, δοχείον του αστέκτου, χωρίον του απείρου πλαστουργού σου, σε μεγαλύνομεν.

Μετάφραση
Παρθένε Θεοτόκε, που κυοφόρησες χωρίς να δοκιμάσει φθορά η παρθενία σου και δάνεισες τη σάρκα σου στο Λόγο του Θεού, τον δημιουργό των απάντων, Μητέρα που δεν έλαβες πείρα ανδρός, σκεύος που δέχτηκες μέσα σου Αυτόν που τίποτε δεν μπορεί να Τον περικλείσει, τόπος που χώρεσε τον πλάστη σου, που δεν περιορίζεται σε χώρο, Εσένα μεγαλύνομε.


Και εδώ η ερμηνεία των Ιαμβικών Καταβασιών που ψάλλονται κατά τη περίοδο Αναλήψεως, Πεντηκοστής και Αγίων Πάντων!



 Ο πρώτος Ιαμβικός Ειρμός έχει τους παρακάτω στίχους:

Ωδή α΄  Ειρμός
Θείω καλυφθείς ο βραδύγλωσσος γνόφω
Ερρητόρευσε τον Θεόγραφον Νόμον.
Ιλύν γαρ εκτινάξας όμματος Νόου
Ορά τον Οντα και μυείται Πνεύματος Γνώσιν
Γεραίρων ενθέοις τοις άσμασιν.

Ελεύθερη απόδοση του ως άνω Ειρμού έχει ως εξής:
Αφού καλύφτηκε με θεία σκοτεινή νεφέλη ο Μωυσής (που ήταν βραδύγλωσσος ), κήρυξε σαν ρήτορας στους Εβραίους το Νόμο που του έδωσε ο Θεός. (Τις δέκα Εντολές γραμμένες σε πλάκες).
Πρώτα τίναξε από τα πνευματικά του μάτια το βούρκο. Τότε είδε  καθαρά τον Θεόν που υπάρχει αιώνια.
Και με τρόπο μυστικό μυήθηκε στη Θεία Γνώση του Αγίου Πνεύματος δοξολογώντας τον Θεό με άσματα θεόπνευστα.
Αυτός ο Ιαμβικός ειρμός αναφέρεται στο ΙΘ Κεφάλαιο της ΕΞΟΔΟΥ όπου ο Θεός κατέβηκε στο όρος Σινά και παρέδωκε στον Μωυσή τις Δέκα Εντολές .
..εγένετο δε τη ημέρα τη Τρίτη γεννηθέντος προς όρθρον και εγίνοντο φωναί και αστραπαί και Νεφέλη γνοφώδης επ’ όρους Σινά… Το όρος Σινά εκαπνίζετο  όλον δια το καταβεβηκέναι επ’ αυτώ τον Θεόν εν πυρί..


 

Ωδή γ΄. Ειρμός.

Έρρηξε γαστρός ητεκνωμένης πέδας.
Ύβριν τε δυσκάθεκτον ευτεκνουμένης.
Μόνη προσευχή της προφήτιδος  πάλαι Άννης.

Φερούσης Πνεύμα συντετριμμένον.
Προς τον δυνάστην και Θεόν των γνώσεων.

Σε ελεύθερη μετάφραση:

Έσπασε κάποτε τα δεσμά της άτεκνης κοιλίας της Άννας (μητέρας του προφήτη Σαμουήλ). Καθώς και την υβριστική συμπεριφορά της πολύτεκνης (Φεννάνας), η προσευχή και μόνο της προφήτισσας Άννας. Πρόσφερε το ταπεινό της πνεύμα ως θυσία στον Παντογνώστη και Παντοδύναμο Θεό.

Ο Ειρμός αυτός αναφέρεται στο Βιβλίο της Αγίας Γραφής: Βασιλειών Α.
Ζούσε κάποτε στο όρος Εφραίμ ο Ισραηλίτης Ελκανά που είχε παντρευτεί δύο γυναίκες. Τη Φεννάνα που ήταν πολύτεκνη. Και την Άννα που ήταν στείρα.
Η πολύτεκνη Φεννάνα της φερόταν απαίσια επειδή την αγαπούσε περισσότερο ο Ελκανά παρόλο που ήταν στείρα. Η Άννα προσευχήθηκε με θέρμη στο Θεό.
Παρακαλούσε με δάκρυα το Θεό να τη λυπηθεί και να της χαρίσει παιδί. Πράγματι συνέλαβε και γέννησε υιό τον Σαμουήλ που τον αφιέρωσε στην υπηρεσία του Θεού.
ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Α΄ (1-28).

Ακολουθεί ο επόμενος Ιαμβικός Ειρμός της Ωδής δ΄
Ωδή δ΄ Ειρμός
Άναξ ανάκτων, οίος εξ οίου μόνος.
Λόγος προελθών Πατρός εξ αναιτίου.
Ισοσθενές σου Πνεύμα τοις Αποστόλοις.
Νημερτές εξέπεμψας ως ευεργέτης
Άδουσι! Δόξα τω κράτει Σου Κύριε!

Σε ελεύθερη μετάφραση:
Βασιλιά των βασιλέων (Χριστέ), που έχεις την ίδια θεϊκή ουσία με τον Πατέρα Θεό (Ομοούσιος). Εσύ που προήλθες (γεννήθηκες) ως Λόγος από τον ανερμήνευτο (αναίτιο) Πατέρα. Εσύ το ισοδύναμο Άγιο Πνεύμα σου, αψευδώς και αληθινό απέστειλες από τον ουρανό στους Αποστόλους σου που ψάλλουν σε σένα: Δόξα στη Δύναμη σου Κύριε!


Παραθέτουμε ένα άλλο ωραιότατο Ιαμβικό Ειρμό της Ωδής ε΄:                 
Ωδή ε΄ Ειρμός.
Λυτήριον κάθαρσιν αμπλακημάτων
Πυρίπνοα δέξασθε Πνεύματος δρόσον.
Ω! Τέκνα φωτόμορφα της Εκκλησίας
Νυν εκ Σιών εξελήλυθε Νόμος.
Η γλωσσοπυρσόμορφος Πνεύματος Χάρις!

Σε ελεύθερη μετάφραση:
Ως κάθαρση λυτρωτική από τα αμαρτήματα Δεχθείτε την πύρινη δροσιά του Αγίου Πνεύματος.
Ω! Εσείς τέκνα φωτοειδή της Εκκλησίας του Χριστού.Διότι από την Σιών έκανε την εμφάνιση του ο Νέος Νόμος.
Δηλαδή η Χάρη του Αγίου Πνεύματος με τη μορφή πύρινων γλωσσών!

Ακολουθεί η Ιαμβική Καταβασία της ΣΤ΄ Ωδής
.
Ωδή ΣΤ΄ Ειρμός.

Ιλασμός ημίν Χριστέ και σωτηρία.
Ο Δεσπότης έλαμψας εκ της Παρθένου.
Ιν’ ως προφήτην θηρός εκ θαλαττίου
Στέρνων Ιωναν της φθοράς διαρπάσης.
Όλον τον Αδάμ, παγγενή πεπτωκότα.

Σε ελεύθερη μετάφραση:
Ως εξιλέωση και σωτηρία Χριστέ. Έλαμψες σαν ήλιος συ ο Δεσπότης από την Παρθένο. Όπως άρπαξες τον προφήτη Ιωνά από τα σπλάχνα του θαλασσινού θηρίου, εσύ άρπαξες τον Αδάμ και όλο το ανθρώπινο γένος για να το σώσεις  από τη φθορά της αμαρτίας και του θανάτου.





Ακολουθεί η Ιαμβική Καταβασία της Ζ΄ Ωδής.

Ωδή Ζ΄ Ειρμός.

Σύμφωνον εθρόησεν οργάνων μέλος
Σέβειν το χρυσότευκτον άψυχον βρέτας.
Η του Παρακλήτου δε φωσφόρος Χάρις
Σεβασμιάζει του βοάν. Τριάς Μόνη,
Ισοσθενής, Άναρχος, ευλογητός εί!

Ελεύθερη μετάφραση:
Δυνατά αντήχησε η μελωδία των μουσικών οργάνων (του βασιλιά Ναβουχοδονόσορα) για να προσκυνήσουν την άψυχη χρυσή του εικόνα).
Αλλά η φωτοφόρα Χάρη του Αγίου Πνεύματος μας παρακινεί με σεβασμό να ψάλλουμε με δύναμη
Άξια δοξολογίας είσαι συ η μόνη Αγία Τριαδική Θεότητα, Ισοδύναμη που δεν έχεις αρχή και τέλος.
Ο ιερός Υμνωδός που έγραψε αυτό τον Ιαμβικό Ειρμό αναφέρεται στο βιβλίο της Αγίας Γραφής ΔΑΝΙΗΛ Κεφάλαιο Γ...Ναβουχοδονόσορ ο βασιλεύς εποίησεν εικόνα χρυσήν ΄τψος αυτής πήχεων εξήκοντα. Εύρος αυτής πήχεων εξ. Και έστησεν αυτήν εν πεδίω Δεειρά εν χώρα Βαβυλώνος…Και απέστειλε συναγαγείν τους υπάτους και τους στρατηγούς και τους Τοπάρχας, ηγουμένους και τυράννους..ελθείν εις τα εγκαίνια της εικόνος.
Και συνήχθησαν πάντες οι άρχοντες των χωρών.. Και ο κήρυξ εβόα εν ισχύι:
Αν ώρα ακούσητε της φωνής της σάλπιγγος, σύριγγος τε, και κιθάρας. Σαμβύκης τε και ψαλτηρίου. Συμψωνίας και παντός γένους μουσικών, πίπτοντες προσκυνείτε τη εικόνι τη χρυσή. Και ος αν μη πεσών προσκυνήση...εμβληθήσεται εις την κάμινον του πυρός την καιομένην. Όμως οι τρεις παίδες Σεδράχ, Μισάχ και Αβδεναγώ δεν προσκύνησαν την χρυσή εικόνα. Οργισμένος ο βασιλιάς διέταξε να τους ρίξουν μέσα στο φλεγόμενο καμίνι που το είχαν εκκαύσει επτά φορές περισσότερο.
…Τότε Ναβουχοδονόσορ επλήσθη θυμού και η όψις του προσώπου αυτού ηλλοιώθη επί Σεδράχ, Μισάχ και Αβδεναγώ. Και είπεν εκκαύσαι την κάμινον επταπλασίως…οι τρεις ούτοι έπεσον εν μέσω της καμίνου πυρός της καιομένης πεπεδημένοι. Και περιεπάτουν εν μέσω της φλογός υμνούντες τον Θεόν και ευλογούντες τον Κύριον!
Οι τρεις ευσεβείς νέοι σώθηκαν από τον βέβαιο θάνατο. Και μέσα από το καμίνι προσευχήθηκαν στον Παντοδύναμο Θεό για το θαύμα της σωτηρίας τους.




Συνεχίζουμε με την Ιαμβική Καταβασία της Η΄ Ωδής.

Ωδή Η΄ Ειρμός.

Λύει τα δεσμά και δροσίζει την φλόγα
Ο τρισοφεγγής της Θεαρχίας τύπος
Υμνούσι παίδες, ευλογεί δε τον Μόνον
Σωτήρα και παντουργόν, ως ευεργέτην.
Η δημιουργηθείσα σύμπασα κτίσις!


Σε ελεύθερη μετάφραση:
Λύει τα δεσμά (των τριών παίδων) και δροσίζει τη φλόγα (μεταβάλλει τη φλόγα σε δροσιά) η προτύπωση της Τριαδικής Θεότητας. Σαν τριπλός ήλιος φωτίζει και ακτινοβολεί. Γι’ αυτό υμνούν οι τρεις παίδες και δοξολογεί σαν Ευεργέτη και Σωτήρα και Δημιουργό των πάντων όλη γενικά η κτίσις που είναι δημιούργημα του Θεού. 
Τέλος στην Θ΄ Ωδή ψάλλεται η Ιαμβική Καταβασία.

Ωδή Θ΄ Ειρμός:
Χαίροις Άνασσα Μητροπάρθενον κλέος!
Άπαν γαρ ευδίνητον εύλαλον στόμα.
Ρητρεύον, ού σθένει σε μέλπειν αξίως.
Ιλιγγιά δε νους άπας σου τον τόκον Νοείν.
Όθεν σε συμφώνως δοξάζομεν!

Σε ελεύθερη μετάφραση:
Χαίρε εσύ βασίλισσα που είσαι η δόξα των μητέρων και των παρθένων.
Κάθε ευκίνητο και γλυκόλαλο στόμα που ρητορεύει δεν μπορεί επάξια να σε υμνολογήσει. Και κάθε ανθρώπινος νους ζαλίζεται στην προσπάθεια να κατανοήσει τον υπερθαυμαστό τρόπο της γέννας σου. Γι’ αυτό με μια φωνή όλοι οι πιστοί Θεοτόκε σε δοξολογούμε.
Υπάρχουν πολλά ωραιότατα Ιαμβικά Τροπάρια που ακολουθούν τους Ιαμβικούς Ειρμούς. Για τα Τροπάρια αυτά θα γίνει αναφορά σε άλλο άρθρο.

Αντώνης Τενέδιος

http://www.dimokratism.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=538%3A2009-06-15-17-36-22&Itemid=71