Η επομένη των Χριστουγέννων είναι αφιερωμένη στη «σύναξη» της υπερευλογημένης Θεοτόκου Μαρίας: όλοι οι πιστοί προσκαλούνται να συγκεντρωθούν προς τιμήν Εκείνης που κατέστησε την Ενσάρκωση ανθρωπίνως δυνατή. Παρομοίως και η επομένη των Θεοφανείων (7 Ιανουαρίου) είναι αφιερωμένη στη «σύναξη» του Προδρόμου, ο οποίος βάπτισε τον Ιησού και κατά κάποιο τρόπο Τον παρουσίασε στον κόσμο. Στην υμνολογία του Εσπερινού και του Όρθρου της εορτής του, η Εκκλησία πολλαπλασίως δοξολογεί τον Πρόδρομο: είναι ο «ένσαρκος λύχνος»… ο «του Πνεύματος εραστής», η «θεόφθογγος χελίδών» που εμφανίστηκε ως ο «τελευταίος των Προφητών» και «των Προφητών υπέρτερος». Αυτός ακριβώς ο πλούτος των εγκωμίων καθιστά ίσως κάπως δύσκολο να διακρίνουμε με σαφήνεια τί ακριβώς εμείς οι άνθρωποι έχουμε να μάθουμε από τον Ιωάννη. Μέσα στο λειτουργικό έτος θα επανέλθουμε στο πρόσωπο και στη διακονία εκείνου που υπήρξε όχι μόνον ο Πρόδρομος και Βαπτιστής, αλλά και ο Φίλος του Νυμφίου, ο νέος Ηλίας, ο μάρτυρας που έδωσε τη ζωή του για τον θείο νόμο. Σήμερα ας αρκεστούμε να δώσουμε ανάγλυφες δύο πτυχές της διακονίας του Ιωάννη, όπως φανερώνονται από το αποστολικό και το ευαγγελικό ανάγνωσμα της θείας Λειτουργίας της .
Το αποστολικό ανάγνωσμα περιγράφει τη συνάντηση του Παύλου με τους μαθητές του στην Έφεσο, οι οποίοι δεν είχαν δεχθεί παρά το βάπτισμα του Ιωάννη. Εκεί ο Παύλος τους εξηγεί ότι ο Ιωάννης είχε προσφέρει βάπτισμα μετανοίας, ώστε ο λαός να πιστέψει κατόπιν σ’ Εκείνον που ερχόταν πίσω του. Ο Παύλος όμως βάπτισε τους Εφεσίους «εις το όνομα Κυρίου Ιησού». Τα λόγια αυτά του αποστόλου Παύλου υποδεικνύουν με ακρίβεια το μεγαλείο αλλά και τα όρια του έργου του Ιωάννη. Αφ’ ενός, οφείλουμε να δεχθούμε από τον Ιωάννη το βάπτισμα της μετανοίας, να τον ακούσουμε δηλαδή να μας λέει ποιες είναι οι προϋποθέσεις για την απόκτηση της Βασιλείας των Ουρανών και να αφήσουμε την έκκληση του για μετάνοια να μας αγγίξει. Αφ’ ετέρου, το βάπτισμα του Ιωάννη δεν αρκεί. Πρέπει να ακολουθήσουμε τον ίδιο τον Ιησού. Πρέπει να βαπτιστούμε στο όνομα του Σωτήρος μας και εν Αγίω Πνεύματι, Και δεν πρόκειται μόνο για την τέλεση του Μυστηρίου, αλλά για τη συνεχή εσωτερική μας στάση. Δεν μπορώ να πάω στον Ιησού χωρίς να έχω ακούσει τη φωνή του Ιωάννη και χωρίς να έχω μετανοήσει. Αλλά δεν μπορώ να μείνω έως εδώ. Η νέα δικαιοσύνη που πρέπει να αποκτήσω είναι εκείνη που μόνον ο Χριστός παρέχει.
Η φύση αυτής της νέας δικαιοσύνης υποδεικνύεται από το ευαγγελικό ανάγνωσμα της ημέρας. Η περικοπή, που περιγράφει και πάλι τη Βάπτιση του Κυρίου, αρχίζει με την εξής φράση: «Τη επαύριον, βλέπει ο Ιωάννης τον Ιησούν ερχόμενον προς αυτόν και λέγει· ίδε ο αμνός του Θεού, ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου». Να η δεύτερη πτυχή της διακονίας του Ιωάννη. Όχι μόνον κηρύττει τη μετάνοια και προσφέρει βάπτισμα μετανοίας, αλλά και μας δείχνει τον Ιησού ως Αμνό του Θεού και ιλασμό των αμαρτιών μας. Ο Ιωάννης δηλώνει ότι εν Χριστώ εκπληρώνεται ό,τι το δικό του βάπτισμα δεν μπορούσε να κάνει: Ο Σωτήρας παίρνει στους δικούς του ώμους την αμαρτία του κόσμου και καθαρίζει έτσι τους ανθρώπους. Το έργο λοιπόν του Ιωάννη θα είναι καρποφόρο για μας, εάν φέρει τα εξής δύο αποτελέσματα: κατ’ αρχήν να μας ενεργοποιήσει προς μετάνοια, κατόπιν να μας δείξει τον αμνό που προσφέρεται να θυσιαστεί για να μας ανακαινίσει. Τέλος, το έργο του Προδρόμου έχει και μια τρίτη πτυχή, η οποία θα μας αποκαλυφθεί αργότερα: είναι η σχέση του Νυμφίου με τον Φίλο του Νυμφίου. Αυτή όμως η πτυχή δεν είναι ακόμη σαφής κατά την παρούσα εορτή. Αυτό που μας εισηγείται σήμερα η εορτή του Προδρόμου είναι η μετάνοια -το σπάσιμο αυτό της καρδιάς- και η πράξη της πίστεως δια της οποίας αφήνουμε τις αμαρτίες μας στους ώμους του Αμνού και βιώνουμε την εσωτερική εμπειρία της λυτρώσεως.
