Λοιπόν,αρχίζει ή ανοίγει το Τριώδιο. Αλλά τί είναι
το Τριώδιο και τί εννοούμε, όταν λέμε ότι αρχίζει το Τριώδιο, και τί
είναι η εκκλησιαστική περίοδος του Τριωδίου; Γι’ αυτά τα πράγματα λοιπόν
θα μιλήσουμε τώρα.Πρώτα – πρώτα το Τριώδιο είναι ένα από τα λειτουργικά βιβλία της Εκκλησίας. Στο βιβλίο αυτό περιέχονται σχεδόν κάθε μέρα ύμνοι, που λέγονται Τριώδια, ύμνοι δηλαδή με τρεις ωδές. Οι ύμνοι αυτοί γενικά λέγονται Κανόνες.
Οι Κανόνες, στην άρτια μορφή τους και αντίθετα προς τα Τριώδια, αποτελούνται από εννέα ωδές. Τί είναι οι ωδές; Είναι ομάδες από τέσσερα ως πέντε ή και περισσότερα τροπάρια, που ψάλλονται όλα με τον ίδιο τρόπο. Ενώ λοιπόν οι Κανόνες είναι ύμνοι με εννέα ωδές, τα Τριώδια είναι μικρότεροι ύμνοι με τρεις μόνο ωδές. Ωδή είναι το ιερό τραγούδι. Από τα Τριώδια λοιπόν αυτά, λέγεται και το βιβλίο Τριώδιο.
Όλα αυτά ως εδώ είναι ένα ανιαρό μάθημα. Κι όμως αυτά παλαιότερα οι χριστιανοί τα ήξεραν και δεν ήσαν περιττά για την ευσέβειά τους. Αντίθετα, αυτά και όσα γίνονται και λέγονται στην Εκκλησία, ήσαν εκείνα, που χαρακτήριζαν την ορθόδοξη ευσέβεια.
Η ιερή υμνολογία, η βυζαντινή ψαλμωδία, και η θεία λατρεία γενικά της Εκκλησίας, μαζί με την ανάγνωση των Γραφών και το θείο κήρυγμα είναι τα ιερά γράμματα και η παιδεία των ορθοδόξων. Για μας τους Έλληνες είναι και η εθνική μας γλώσσα, γιατί όλα αυτά είναι γραμμένα στα Ελληνικά, και η θεία Γραφή και οι ιερές Ακολουθίες.
Αυτό για το Έθνος μας είναι ένα εξαιρετικό προνόμιο.
Τριώδιο λέγεται και η εκκλησιαστική περίοδος από σήμερα ως το Πάσχα, επειδή όλο αυτό το χρονικό διάστημα, είναι σε χρήση το λειτουργικό βιβλίο του Τριωδίου.
Δηλαδή, οι τέσσερις εβδομάδες πριν από τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, οι πέντε εβδομάδες τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή ως το Σάββατο του Λαζάρου, και η Μεγάλη Εβδομάδα. Σ’ αυτές όμως τις ήμερες πρέπει να προσθέσουμε και τις άλλες εκείνες του Πεντηκοσταρίου, από το Πάσχα δηλαδή μέχρι την Κυριακή των Αγίων Πάντων. Το Πεντηκοστάριο είναι ένα δεύτερο λειτουργικό βιβλίο, συνέχεια στο Τριώδιο. Η εκκλησιαστική λοιπόν περίοδος, που αρχίζει σήμερα, κλείνει την Κυριακή των Αγίων Πάντων. Αυτή η περίοδος είναι τέσσερις μήνες, από τα τέλη του χειμώνα ως τις αρχές του καλοκαιριού.
Όλη αυτή η περίοδος, με όλες μαζί τις Κυριακές, είναι οι κινητές εορτές του εκκλησιαστικού χρόνου. Λέγονται κινητές, γιατί αλλάζουν ημερομηνίες και κινούνται πότε πρώιμα και πότε όψιμα. Αυτές οι εορτές είναι δεμένες με τη μεγάλη εορτή του Πάσχα, την οποία και ακολουθούν. Και είναι γνωστό ότι για διάφορους λόγους, που δεν θα πούμε τώρα, η εορτή του Πάσχα εορτάζεται άλλοτε πρώιμα κι άλλοτε όψιμα.
Όλα αυτά ας μη τα πάρουμε σαν ένα στεγνό μάθημα. Δεν κερδίζουμε τίποτε, αν μάθουμε περισσότερα και δεν χάνουμε αν ξέρουμε λιγότερα. Το ζήτημα είναι πως αυτά τα πράγματα τα ζούμε μέσα μας ως ορθόδοξοι.
Αυτή η λειτουργική τάξη και παράδοση της Εκκλησίας μας είναι ζυμωμένη με τη ζωή των πατέρων μας. Και δεν είναι λίγο να κρατάμε την πίστη των προγόνων μας και να πιστεύουμε ότι ο Θεός μας είναι «ο Θεός των πατέρων ημών», καθώς η Εκκλησία το ψάλλει κάθε ήμερα στην ιερή Ακολουθία. Όλη η περίοδος του Τριωδίου είναι για τους ορθόδοξους χριστιανούς καιρός μετανοίας, προσευχής και νηστείας. Γι’ αυτό κι από σήμερα, που ανοίγει το Τριώδιο, ο κάθε πιστός προσεύχεται κατανυκτικά και ψάλλει· «της μετανοίας άνοιξόν μοι πύλας, Ζωοδότα…».
(+Διονυσίου, Μητροπολίτου Σερβίων και Κοζάνης )
Το Τριώδιο είναι ένα από τα εκκλησιαστικά βιβλία που χρησιμοποιεί στις ιερές ακολουθίες της η ορθόδοξη χριστιανική εκκλησία μας. Ονομάζεται έτσι διότι οι κανόνες (ύμνοι) που περιέχει έχουν μόνο τρεις ωδές (τρία + ωδή = Τριώδιο) σε αντίθεση με τους κανόνες του υπόλοιπου έτους που έχουν εννέα ωδές.
«ΑΝΟΙΞΕ ΤΟ ΤΡΙΩΔΙΟ»
Η φράση αυτή σημαίνει ότι αρχίζει να χρησιμοποιείται το βιβλίο αυτό στις ιερές ακολουθίες της εκκλησίας. Αυτό γίνεται από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο. Η χρονική αυτή περίοδος διαρκεί 10 εβδομάδες και έχει σαν σκοπό της την προετοιμασία όλων των χριστιανών για την εορτή των εορτών, δηλαδή το Πάσχα, που εορτάζουμε την ανάσταση του Χριστού και τη νίκη της ζωής εναντίον του θανάτου. Οι τρεις πρώτες εβδομάδες είναι προπαρασκευαστικές για τη μεγάλη Τεσσαρακοστή που θα ακολουθήσει. Οι έξι επόμενες είναι η μεγάλη Τεσσαρακοστή που είναι μια περίοδος αυστηρής νηστείας (σωματικής και πνευματικής), συντριβής και μετάνοιας για κάθε χριστιανό. Η τελευταία είναι η Μεγάλη Εβδομάδα που εορτάζουμε τα πάθη, τη σταύρωση, την ταφή και την κάθοδο του Χριστού στον Άδη.
ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΠΡΩΤΕΣ ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ ΤΟΥ ΤΡΙΩΔΙΟΥ (4 Κυριακές)
Οι τρεις πρώτες εβδομάδες του Τριωδίου περιλαμβάνουν τέσσερις Κυριακές και αποτελούν την εισαγωγή για τη μεγάλη Τεσσαρακοστή.
1) Η Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου
Είναι η πρώτη Κυριακή του Τριωδίου. Στην εκκλησία διαβάζεται η παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου.
Η παραβολή με λίγα λόγια: Δυο άνθρωποι πήγαν στο ναό του Θεού να προσευχηθούν. Ο ένας ήταν Φαρισαίος κα o άλλος τελώνης. Ο Φαρισαίος στάθηκε όρθιος για να φαίνεται καλά και είπε στην προσευχή του: «Σ’ ευχαριστώ Θεέ μου, διότι δεν είμαι σαν τους άλλους ανθρώπους, που είναι άρπαγες, άδικοι, μοιχοί ή και σαν αυτόν τον τελώνη. Νηστεύω δυο φορές την εβδομάδα και δίνω το 1/10 από τα εισοδήματά μου». Ο τελώνης όμως στάθηκε στο πίσω μέρος του ναού σε κάποια άκρη. Δε σήκωνε ούτε τα μάτια του στον ουρανό αλλά χτυπούσε το στήθος του κι έλεγε: « Θεέ μου λυπήσου με και συγχώρησέ με τον αμαρτωλό». Σας βεβαιώνω, είπε στο τέλος ο Χριστός, ότι ο περιφρονημένος τελώνης γύρισε στο σπίτι του συγχωρημένος από το Θεό, παρά ο Φαρισαίος εκείνος. Κι αυτό γιατί όποιος υψώνει τον εαυτό του (υπερηφανεύεται), θα ταπεινωθεί και θα κατακριθεί ενώ εκείνος που ταπεινώνει τον εαυτό του (αναγνωρίζοντας τα λάθη του και ζητώντας συγχώρηση γι’ αυτά) θα υψωθεί και θα τιμηθεί από το Θεό.
Από την παραπάνω παραβολή μαθαίνουμε: 1) Ότι η προσευχή, η επικοινωνία μας δηλαδή με το Θεό, αποδοκιμάζεται και στην ουσία είναι άχρηστη και κατακριτέα όταν συνοδεύεται με κενοδοξία (μάταιη δόξα) και υπερηφάνεια (ο Φαρισαίος έλεγε στο Θεό με υπερηφάνεια ότι δε μοιάζει καθόλου με τους άλλους ανθρώπους που είναι αμαρτωλοί και ιδιαίτερα με τον αμαρτωλό Τελώνη που προσευχόταν λίγο πιο πίσω του), 2) Ότι η ταπεινή προσευχή που γίνεται με συντριβή και μετάνοια (συναίσθηση δηλ. των αμαρτιών που έχει κάνει κάποιος και απόφαση να μην επαναλάβει τα ίδια) γίνεται αποδεκτή από το Θεό που συγχωρεί τις αμαρτίες και εξυψώνει το μετανοούντα αμαρτωλό και 3) Ότι έχοντας στο νου μας τη μεγάλη διαφορά των δυο αυτών αντίθετων χαρακτήρων που μας παρουσιάζει ο Χριστός στην παραβολή του, πρέπει να προσέχουμε πολύ να μη μοιάσουμε στο Φαρισαίο αλλά να προσευχόμαστε με ταπείνωση σαν τον τελώνη και να ζητάμε αυτό που θέλουμε.
2) Η Κυριακή του Ασώτου
Τη δεύτερη Κυριακή διαβάζεται στην εκκλησία η συγκινητική παραβολή του ασώτου γιου.
Η Παραβολή με λίγα λόγια: Ένας πατέρας είχε δυο παιδιά. Κάποια μέρα, ο μικρότερος γιος, του ζήτησε το μερίδιό του από την πατρική περιουσία κι έφυγε σε μακρινή χώρα. Εκεί σπατάλησε όλη την περιουσία του ζώντας άσωτα. Στο τέλος κατάντησε να βόσκει χοίρους για να μπορεί να ζήσει και να μην πεθάνει της πείνας. Κάποια στιγμή όμως θυμήθηκε πόσο καλά περνούσε στο σπίτι του πατέρα του, απολαμβάνοντας την αγάπη και την προστασία του και μετάνιωσε για όλα αυτά που έκανε. Αποφάσισε τότε να γυρίσει πίσω και να πέσει στα πόδια του πατέρα του ζητώντας του να τον συγχωρήσει και να τον πάρει έστω και σαν δούλο του στη δούλεψή του γιατί ακόμη κι οι δούλοι του πατέρα του περνούσαν πολύ πιο καλά απ’ ό,τι αυτός τώρα. Επιστρέφει λοιπόν στο πατρικό του σπίτι κι ενώ ακόμη δεν είχε πλησιάσει κοντά, τον είδε ο πατέρας του και βγήκε να τον υποδεχτεί. Ο άσωτος γιος ζητάει συγχώρηση από τον πατέρα του λέγοντας: «Πατέρα αμάρτησα στον ουρανό (δηλ. στο Θεό) και σε σένα. Δεν είμαι άξιος να ονομάζομαι γιος σου. Κάνε με σαν έναν από τους μισθωτούς υπηρέτες σου». Ο πατέρας του όμως αντί να τον διώξει ή να τον μαλώσει ή έστω να τον κάνει σαν έναν από τους υπηρέτες του, για όλα αυτά που έκανε, τον αγκάλιασε, τον φίλησε και είπε στους υπηρέτες να του δώσουν να φορέσει λαμπρή στολή. Μάλιστα να σφάξουν το μοσχάρι που έτρεφαν ξεχωριστά για κάποια χαρμόσυνη κι εξαιρετική περίσταση και να χαρούν και να διασκεδάσουν διότι επέστρεψε ο χαμένος γιος του.
Η παραπάνω παραβολή είναι μια συγκλονιστική προτροπή για μετάνοια ενώ ταυτόχρονα μας δείχνει την απέραντη αγάπη του Θεού Πατέρα ο οποίος είναι πρόθυμος στη στιγμή να συγχωρήσει κάθε αμαρτωλό που μετανοεί ειλικρινά (όποιες κι αν είναι οι αμαρτίες του) και να τον δεχθεί και πάλι στην αγκαλιά του.
3) Η Κυριακή της Κρίσεως ή των Απόκρεω
Θέμα της τρίτης Κυριακής του Τριωδίου είναι η ημέρα της Κρίσεως. Η ημέρα δηλαδή που ο Θεός θα κρίνει δίκαια τους ανθρώπους, κατατάσσοντάς τους στη θέση που τους αρμόζει, ανάλογα με τις πράξεις τους. Το μέτρο της κρίσης του Θεού είναι η αγάπη προς τους συνανθρώπους μας. Την Κυριακή αυτή κορυφώνεται η προτροπή της εκκλησίας προς όλους μας για μετάνοια, ζητώντας από μας έργα αγάπης προς το συνάνθρωπο, τα οποία θα είναι και το εισιτήριο για την αιώνια ζωή κοντά στο Θεό επισημαίνοντας όμως ότι τα αντίθετα έργα της κακίας θα είναι και η αιτία της αιώνιας καταδίκης μας.
Η Κυριακή αυτή λέγεται και Κυριακή των «Απόκρεω» γιατί από την επόμενη μέρα σταματάμε να τρώμε το κρέας καθώς σε λίγες μέρες φθάνει και η μεγάλη Τεσσαρακοστή. Την εβδομάδα που ακολουθεί τρώμε μόνο γάλα, τυρί, αυγά και ψάρι και την ονομάζουμε εβδομάδα της Τυρινής ή Τυροφάγου.
4) Η Κυριακή της Τυρινής ή Τυροφάγου
Κύριο θέμα της τέταρτης Κυριακής του Τριωδίου είναι η ανάμνηση του χαμένου παραδείσου σε συνδυασμό με την αρχή της νηστείας. Η εκκλησία, μας θυμίζει την έξωση του Αδάμ από τον παράδεισο και την αποκοπή του από το Θεό, που είχε σαν συνέπεια τον πνευματικό και σωματικό του θάνατο επειδή δεν τήρησε την εντολή του Θεού, που στην πραγματικότητα ήταν εντολή νηστείας και είχε σαν σκοπό της την ηθική του τελειότητα. Μας καλεί λοιπόν με τη νηστεία, σωματική (αποχή από ορισμένα φαγητά) και πνευματική (νέκρωση των φθοροποιών παθών και αποχή από κακές πράξεις), να ξανακερδίσουμε το χαμένο παράδεισο καθώς μέσα από τη νηστεία και τον αγώνα της μεγάλης Τεσσαρακοστής θα αξιωθούμε το Πάσχα να ενωθούμε με τον αναστημένο Χριστό συμμετέχοντας στο μυστήριο της θείας ευχαριστίας.
Η επόμενη μέρα από την Κυριακή της Τυρινής είναι η «καθαρά Δευτέρα» και αρχίζει η αυστηρή νηστεία της μεγάλης Τεσσαρακοστής η οποία, όπως προαναφέραμε, είναι περίοδος πένθους και μετανοίας.
ΠΗΓΗ ΕΔΩ
