ΤΑ ΤΑΜΑΤΑ

Τι είναι το «τάμα», «τάξιμο» που κάνουμε σε έναν Άγιο;

του π. Αθανασίου Γιουσμά

Οι πιστοί συχνά πυκνά αποθέτουν τα μάτια στις εικόνες της Παναγίας ή των Αγίων μας, θέλοντας μ’ αυτόν τον τρόπο, ή απλώς να εκδηλώσουν την ευγνωμοσύνη τους, ή σε κάποιες άλλες περιπτώσεις να… «καλοπιάσουν» τον Άγιο και να «εξαναγκάσουν» με τον τρόπο τους το θείον, να υπακούσει στο αίτημά τους.

Τα τάματα είναι μια πανάρχαια συνήθεια των πιστών όλου του κόσμου και όλων των εποχών που έφτασε μέχρι τις μέρες μας. Ο Χριστιανός προβαίνει σ’ αυτήν την ενέργεια, με την ίδια λογική που κάποιος προσφέρει ένα δώρο στο άτομο εκείνο, που τον εξυπηρέτησε σε μια σημαντική δουλειά. Πρόκειται για ένα παμπάλαιο έθιμο. Στους αρχαίους Έλληνες υπήρχε η συνήθεια οι πιστοί να προσφέρουν αφιερώματα στους θεούς τους, τα οποία μπορεί να ήταν ευτελούς αξίας, π.χ., ζώα, ή και πολύτιμα χρυσελεφάντινα αντικείμενα. Από εκείνα τα χρόνια συνήθιζαν να εναποθέτουν στα ιερά τους και στα αγάλματά τους ομοιώματα πασχόντων μελών, κάτι που το συναντάμε και στις μέρες μας. Στη μάχη του Μαραθώνα, οι Αθηναίοι είχαν «τάξει» στη θεά Άρτεμη να της θυσιάσουν τόσες κατσίκες όσοι οι εχθροί που θα σκότωναν! Επειδή μάλιστα σκότωσαν πάρα πολλούς κι αδυνατούσαν να εκπληρώσουν αυτή τους την υποχρέωση, μετέτρεψαν το τάξιμο σε 500 ζώα κάθε χρόνο. Ας σημειώσουμε πως το φαινόμενο της θυσίας ως αφιέρωμα στο Θεό, απαντάται και στους Ρωμαϊκούς χρόνους. Αναθήματα υλικά αλλά και πνευματικά, αναφέρονται και στην Παλαιά Διαθήκη. Ο Ιακώβ, φεύγοντας από τη Μεσοποταμία, υποσχέθηκε στο Θεό την ίδρυση ιερού χώρου προσευχής. Η Άννα, υποσχέθηκε να αφιερώσει στην υπηρεσία του Θεού το παιδί της, αν κατάφερνε να αποκτήσει.

Όλα αυτά που συνήθως «τάζουν» οι πιστοί και τα αφιερώνουν σε ιερά της Εκκλησίας μας πρόσωπα ονομάζονται «αναθήματα». Η λέξη προέρχεται από το ρήμα «ανατίθημι» που σημαίνει αναθέτω, εμπιστεύομαι-αφιερώνω. Συνήθως τα τάματα είναι προσφορές ή αντιπροσφορές. Παρακαλεί, δηλαδή, ο πιστός έναν Άγιο, να του πραγματοποιήσει μια επιθυμία, υποσχόμενος να του το ανταποδώσει με την προσφορά ενός αντικειμένου. Τάξιμο βέβαια, μπορεί να είναι και κάτι απλό, όπως, π.χ., να δώσει στο παιδί του το όνομα του Αγίου, να νηστέψει για κάποιο διάστημα, να φορέσει μαύρα ενδύματα δεκαπέντε ημέρες πριν τη γιορτή της Παναγίας, κ.λπ.
Στη βαθύτερη έννοιά του, δυστυχώς το τάξιμο είναι ουσιαστικά ένα είδος συμφωνίας, μια εμπορική πράξη μεταξύ του πιστού και του ιερού προσώπου – έτσι τουλάχιστον το βλέπουν οι ακατήχητοι πιστοί.

Ο Χριστιανισμός ως «θρησκεία» κατεξοχήν πνεύματος και ελευθερίας, δεν επιμένει ούτε συνιστά τα αναθήματα, ιδιαίτερα τα υλικά. Αυτά που αποδέχεται είναι τα πνευματικά μονάχα αναθήματα. Και τι εννοώ; Αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ως πιστοί είναι πως, δεν είναι δυνατόν να πετύχουμε τη λύτρωση και τη σωτηρία, αφιερώνοντας ορισμένα αναθήματα σ’ έναν Άγιο, όταν δεν ζούμε σύμφωνα με τις αρχές του Χριστιανισμού. Σ’ αυτή την περίπτωση τα τάματα είναι κυριολεκτικά άχρηστα. Συνετέλεσαν ή στον αμαρτωλό εμπλουτισμό ορισμένων επιτήδειων ή χρησίμευσαν στο να βοηθήσει η Εκκλησία οικονομικά τον αγώνα, λ.χ., του 1821 ή του 1940 εκποιώντας τα τάματα των πιστών και θέτοντάς τα στην υπηρεσία του έθνους.

Το καλύτερο ανάθημα πάντως για την Ορθοδοξία μας, ήταν και είναι η αφιέρωση του ίδιου μας του εαυτού στο Χριστό, δηλαδή να ζούμε – σύμφωνα με τις δυνάμεις του ο καθένας– έτσι όπως ο Χριστός μάς έχει ζητήσει κι όχι αμαχητί να παρασυρόμαστε και να υποδουλωνόμαστε στις αδυναμίες μας. Αυτό είναι το καλύτερο «τάμα» που θα μπορούσαμε να προσφέρουμε στο Θεό, στην Παναγία μας και στους Αγίους μας, αν θέλουμε να κερδίσουμε την ψυχική μας λύτρωση και σωτηρία.

* Εφημερίδα Εμπρός, 6 Σεπτεμβρίου 2006