"Μύσας ὁ χρυσοῦς Ἰωάννης τὸ στόμα,
Ἀφῆκεν ἡμῖν ἄλλο τὰς βίβλους στόμα.
Ἀμφὶ τρίτην δεκάτην σίγησεν χρύσεα χείλη". ------------------------------------
Είναι πραγματικά δύσκολο, σχεδόν ακατόρθωτο, μέσα σε λίγα λεπτά να καταφέρεις να δώσεις έστω και μια αμυδρά εικόνα, να μπορέσεις να σκιαγραφήσεις μια αγία μορφή, να αναφερθείς σε μια αφάνταστα μεγάλη προσωπικότητα σαν αυτή που η Εκκλησία μας σήμερα τιμά.
Μέγας, μέγιστος πατήρ της Εκκλησίας, όσιος Ποιμένας και Ιεράρχης, οικουμενικός διδάσκαλος και φωστήρας της οικουμένης. Πώς θα μιλήσουμε για τον χρυσόρειθρο ποταμό της Εκκλησίας και την χρυσόφθογγο της ευσεβείας κιθάρα και δεν θα αδικήσουμε; Πώς θα ανοίξουμε το στόμα μας εμείς οι ελάχιστοι απέναντι στην καλλικέλαδο του Ιερού άμβωνος αηδόνα; Όμως παρά τις αδυναμίες μας, παρά του ότι, νάνοι εμείς καταπιανόμαστε με γίγαντα δεν μπορούμε να μην σημειώσουμε έστω ελάχιστα για τον αστέρα τον παμφαή που και σήμερα αν και πέρασαν 16 αιώνες απ΄ την οσιακή κοίμηση του συνεχίζει να ρίχνει άπλετο φως στα σκοτεινά μονοπάτια της πονεμένης ανθρωπότητας της 3ης χιλιετηρίδας .
Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Χρυσός όχι μόνο στη γλώσσα μα και στο νου και στην καρδιά και στην ψυχή. Μια ζωή γεμάτη φως, γεμάτη αλήθεια .δράση, αγώνα ,αγάπη, συμπόνια, ηθική ανωτερότητα, ψυχικό μεγαλείο, άφθαστη πνευματική διαύγεια και λόγο θεόπνευστο. Μια ζωή που πέρασε μέσα από συμπληγάδες. Μια ζωή χωρίς συμβιβασμούς, χωρίς υποτελικό σκύψιμο, μια ζωή μόνο φως. «Πανηγυρίζει γαρ ο ουρανός άνωθεν ,αναφέρει σ’ έναν εγκωμιαστικό του λόγο στον Άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο, ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, και οι εν τω ουρανώ άγγελοι και μακάριοι, έχοντες εν μέσω αυτών την αγγελοειδή ψυχήν και το μακάριον πνεύμα του θείου Χρυσοστόμου, ολολαμπές και ολόφωτον και από κάθε μέρος εκλάμπον τας μαρμαρυγάς και ελλάμψεις της θείας μακαριότητος. Πανηγυρίζει δε και η γη, κάτωθεν, και πάντες οι εν τη γη άνθρωποι, έχοντες το ζωομύριστον και ιερόν και θαυματόβρυτον αυτού λείψανον και απολαμβάνοντες εξ αυτού, καθ’ εκάστην και πλουσίας τας χάριτας των θαυμάτων και ιαμάτων. Και ούτω γίνεται ,σήμερον, μία κοινή χαρά και μία παγκόσμιος πανήγυρις του ουρανού ομού και της γης και των αγγέλων άμα και των ανθρώπων».
Κοινή λοιπόν χαρά του ουρανού και της γης η σημερινή εορτή. Συνεορτάζει η εν τω ουρανώ θριαμβεύουσα Εκκλησία μαζί με την επί γης στρατευομένη. Τιμά και δοξάζει και καυχάται για τον μέγα εν ιεράρχαις, τον υψιπέτη αετό που με τα υπερφυσικά και επουράνια χαρίσματα του ανεδείχθη όντως «ο ποιμήν ο καλός» ο οποίος «την ψυχήν αυτού έθεσε υπέρ των προβάτων».
Αλήθεια, αγαπητοί Χριστιανοί, ποιος θα περίμενε από ένα καλομαθημένο πλουσιόπαιδο της Αντιόχειας ,από ένα μοναδικό κληρονόμο αξιοζήλευτης περιουσίας και γόνο ένδοξης αριστοκρατικής γενιάς ν’ αψηφήσει τα πάντα, να απομακρυνθεί από περιουσίες και δόξες και ν΄ αφιερωθεί ολοκληρωτικά στο Χριστό ; Ποιος θα περίμενε από ένα δεινό ρήτορα και πετυχημένο δικηγόρο της εποχής ν’ απαρνηθεί τον κόσμο και να τρέχει στα σπήλαια και τις ερημιές για να επικοινωνήσει με το Θεό, ένα Θεό που οι ειδωλολάτρες της εποχής χλεύαζαν και όσοι πίστευαν σ’ Αυτόν ήσαν οι πλέον παρανοϊκοί! Ποιος θα περίμενε ότι μια εικοσάχρονη χήρα, η Ανθούσα, θα κατόρθωνε μόνη της να οικοδομήσει ένα τόσο λεπτό πνεύμα και ένα τόσο ευαίσθητο χαρακτήρα στο νεαρό γιο της, ώστε και αυτοί οι ειδωλολάτρες να θαυμάζουν και να ομολογούν όπως ο ρητοροδιδάσκαλος Λιβάνιος «Πω, πω! τι θαυμάσιες γυναίκες υπάρχουν στους Χριστιανούς!». Πολλοί έκριναν τις επιλογές του αυτές κατώτερες από την αξία του .Ο ίδιος όμως έκρινε τον εαυτό του κατώτερο από τα μεγαλεία του Θεού που κλήθηκε να διακονήσει . Οι περιστάσεις και η ιστορία τους διέψευσε όλους. Οι πρώτοι διαψεύστηκαν γιατί στο πρόσωπο του η Εκκλησία απέκτησε τον ποιμένα τον καλόν που στέκεται στο πλευρό του ποιμνίου του κάθε στιγμή και είναι έτοιμος να δώσει τα πάντα γι’ αυτό. Ο ίδιος διαψεύστηκε γιατί όχι μόνο διακόνησε την Εκκλησία με σωφροσύνη και αυταπάρνηση μα έγινε και μέτρο σύγκρισης και δόξα αιώνια της θείας μεγαλοσύνης.
Το 385 τον συναντάμε πρεσβύτερο στην Αντιόχεια να διαπρέπει στον άμβωνα με πύρινους λόγους και να πρωτοπορεί στα έργα αγάπης. Καθημερινά χιλιάδες ανήμπορων και πεινασμένων εύρισκαν κοντά του ανακούφιση και θαλπωρή. Και να σημειώσουμε ότι το σκέφτηκε πολύ προτού αποφασίσει να πει το ναι στις προτάσεις που του γίνονταν για να χειροτονηθεί κληρικός. Όχι βέβαια πως δεν του άρεσε ούτε όπως σήμερα που θεωρούν υποτιμητικό το να γίνει κάποιος κληρικός μα επειδή θεωρούσε τον εαυτό του ανάξιο για ένα τόσο υψηλό υπούργημα.
Αργότερα και πάλι παρά τη θέληση του, για τη δόξα της Εκκλησίας, τοποθετείται Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Εδώ κυριολεκτικά τον απήγαγαν οι ίδιοι οι Χριστιανοί και τον μετέφεραν στην Κωνσταντινούπολη. Την Βασιλεύουσα των πόλεων που απεδείχθη γι’ αυτόν ο τόπος της δόξας του μα και του Γολγοθά του. Οι φροντίδες του όλο και πλήθαιναν. Κι αυτός τελειομανής, δεν έδινε «ύπνον τοις κροτάφοις» του για να τα προλάβει όλα.
Διοικητικές, ποιμαντικές, κατηχητικές, κοινωνικές, απολογητικές οι μέριμνες του. Όγκος δουλειάς κι αυτός με το βλέμμα πάντα στραμμένο στο τέλειο και προπαντός το κεφάλι ψηλά.
Στο κηρυκτικό έργο υπήρξε δεινός και άοκνος ρήτορας. Οι χαρακτηρισμοί του σαν «χρυσή λύρα του Αγίου Πνεύματος» και ποταμού χρυσορρήμονος, είναι οι πλέον κατάλληλοι για να αποδώσουν σ΄ αυτόν την δεινότητα και του πνεύματος και του λόγου. «Όταν κήρυττε, τα λόγια του, οι παραστατικές εικόνες, και καταπληκτικές συγκρίσεις, ενώπιον των ακροατών του ,ήταν ο λόγος που τον άκουγαν με προσοχή και με κομμένη την αναπνοή σαγηνευμένοι από την μαγεία των λόγων του, εξ αιτίας των οποίων μερικές φορές ξεσπούσαν σε χειροκροτήματα» (Βλέπε Πρακτικά ΙΣΤ.Θεολογικού Συνεδρίου Ι.Μ.Θες/νίκης σελ.90 ).
Στο έργο της διακονίας του ποιμνίου του ούτε λύγιζε, ούτε φοβόταν, ούτε υποχωρούσε, ούτε συμβιβαζόταν με τίποτε. Δεν υπολόγιζε κανέναν, όταν διαπίστωνε ότι η αδικία έπνιγε τη δικαιοσύνη. Δεν λογάριαζε ούτε αυτούς ακόμα τους αυτοκράτορας. Τα ΄βαλε με την αυτοκράτειρα Ευδοξία για την αδικία την σκληρότητα και τη ματαιοδοξία της και φυσικά κατάληξε στην εξορία. Ο λαός ο οποίος τέτοιο αρχιερέα ζητούσε επαναστατεί .Επιστρέφει και αλύγιστος συνεχίζει το έργο του ,χωρίς να πτοηθεί, χωρίς «να βάλει νερό στο κρασί του». Τα βάζει για μια ακόμη φορά με την αυτοκράτειρα και εξορίζεται ξανά. Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια με τα οποία άρχισε μια ομιλία του τον Ιούνιο του 404 στη μνήμη του Γενεσίου του Τιμ.Προδρόμου : «Πάλιν Ηρωδιάς μαίνεται, πάλιν ταράττεται πάλιν ορχείται, πάλιν ζητεί την κεφαλήν Ιωάννου επί πίνακι». Λόγια που ελήφθεισαν ως έμμεσες βολές κατά της Ευδοξίας για την απαράδεκτη ζωή της, με αποτέλεσμα οι στρατιώτες που θα τον οδηγούσαν και πάλι στην εξορία να πάρουν την εντολή «όσο πιο μακριά μπορείτε». Εκεί πλέον ασθενής, ταλαιπωρημένος, εξαντλημένος μα ευτυχισμένος και χαρούμενος, στις 14 Σεπτεμβρίου του40, παραδίδει την αγία ψυχή του σ’ Αυτόν που τόσο αγάπησε και στον οποίο τόσα και τόσα πρόσφερε. Τερμάτισε την επίγεια ζωή του στα Κόμανα του Πόντου ψελλίζοντας τα λόγια «Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν». Η εκκλησία μας τιμά την μνήμη του στις 13 Νοεμβρίου για να μην συμπίπτει με την μεγάλη εορτή της Υψώσεως του Τιμ. Σταυρού .
Γενικότερα όπως μας αναφέρει ο άγ.Νικόδημος ο Αγιορείτης, ο ι. Χρυσόστομος υπήρξε :
Α). Επίγειος Άγγελος. Έζησε αληθινά ισάγγελο ζωή. Ζωή ασκήσεως, προσευχής, αγρυπνίας .
Β). Απόστολος. Αφού με την πάγχρυσον του διδασκαλίαν ,εσαγήνευσε τόσους τόπους και τόσα έθνη .
Γ). Προφήτης.
Δ). Μάρτυρας. Αφού τόσα και τόσα μαρτύρια υπέστη και τόσα έπαθε και εις την εξορίαν απέθανεν για χάρη του Χριστού .
Ε). Ιεράρχης και διδάσκαλος της Εκκλησίας .
ΣΤ). Ρήτορας και εξηγητής των Γραφών.
Ζ). Θαυματουργός
Η). Κήρυκας της Μετανοίας .
Ι). Ελεήμων
ΙΑ).Φίλος άκρος και γνήσιος της Θεοτόκου .
Αγαπητοί Χριστιανοί .
Η δεύτερη εξορία του εν αγιοις πατρός ημών Ιωάννου του Χρυσοστόμου και ο θάνατος του στα Κόμανα του Πόντου υπήρξε και αιτία σχίσματος ανάμεσα στους Χριστιανούς. Οι «Ιωαννίτες» ήταν μια δυναμική ομάδα που απαιτούσαν την αποκατάσταση του Χρυσοστόμου έστω και μετά τον θάνατον του. Δυστυχώς προδότες ιεράρχες και κληρικοί (ανέκαθεν υπάρχουν) δεν ικανοποιήθηκαν ούτε με το θάνατο του και έλεγαν ότι αποκαθιστώντας την μνήμη του Χρυσοστόμου είναι σαν να αποκαθιστούμε και τον Ιούδα. Σε τέτοιο σημείο φτάνουν πολλές φορές τα πάθη και οι εμπάθειες. Το σχίσμα τελικά, απεφεύχθη και στις 27 Ιανουαρίου, είναι μια μέρα δεύτερης γιορτής για τον Άγιο μας- το 438 επαναφέρεται το σεπτό λείψανο του Ιωάννου απ’ τα Κόμανα στην Κωνσταντινούπολη με πολλές τιμές, παλλαϊκή συμμετοχή και πρωτοφανείς εκδηλώσεις τιμής, αγάπης και βαθυτάτου σεβασμού στον αδικημένο ιεράρχη. Ο Θεοδόσιος ο Β’ υιός της Ευδοξίας, υποδέχεται το φέρετρο με το σεπτό σκήνωμα του μάρτυρος Ιεράρχου με τα εξής λόγια: «Στον Οικουμενικό Πατριάρχη διδάσκαλο και πνευματικό πατέρα Ιωάννη τον Χρυσόστομο, Θεοδόσιος Βασιλεύς. Έχοντες τη γνώμη ότι το νεκρόν σου σώμα πρέπει και αξίζει να βρίσκεται ανάμεσα στους άλλους πατριάρχας, Πάτερ τίμιε, θελήσαμε να το φέρουμε πίσω και να αναγνωρίσουμε ότι αμαρτήσαμε. Αλλά Πάτερ τιμιότατε, συγχώρεσε μας, που τώρα ζητάμε συγγνώμη, εσύ που δίδαξες την μετάνοια και στα παιδιά σου που αγαπούν τον πατέρα τους και ελπίζουν σ’ αυτόν χάρισε την ευφροσύνη με την παρουσία σου».
Αυτού τις ικεσίες και τη συμπάθεια και την ενδυνάμωση και τον φωτισμόν αιτούμεθα και εμείς αγαπητοί αδελφοί, ώστε να μπορέσουμε να κατανοήσουμε ιδιαίτερα σήμερα, στην εποχή του συμβιβασμού και της υποτέλειας, στην εποχή των ψεύτικων θεών και των ρηχών προτύπων τι σημαίνει χρέος, τι σημαίνει καθήκον, τι σημαίνει να έχεις ψηλά το κεφάλι και να μην το σκύβεις δουλικά κλείνοντας τα μάτια, όταν έρθει η ώρα, όταν χρειαστεί να δώσεις μαρτυρία Χριστού. Αυτά είναι και πρέπει να είναι τα πρότυπα μα και όχι ότι σάπιο μας παρουσιάζουν….. οι μεγάλοι αδελφοί μας .
Αυτό σημαίνει Χριστιανός.
